چه کسی گفته سحر ممکن نیست؟

"گزارشی از من در روزنامۀ جامعه باز"

رییس جمهور گفت باید مشارکت مردم، تحسین بر انگیز است.

شانزدهم حمل، روزی به یادماندنی در تاریخ سیاسی کشور خواهد بود. در چنین روزی میلیون‎ها تن از شهروندان به مراکز رأی‎دهی رفتند تا رأی‎شان را به صندوق بریزند. این شهروندان در حالی به این مراکز می‎آمدند که تلاش‎های پیگیری از سوی طالبان و سازمان‎های تروریستی برای به چالش کشیدن امنیت انتخابات از چند ماه به این سو، شدت یافته است. در آخرین مورد، طالبان تهدید کرده بودند که نمی‎گذارند انتخابات برگزار شود. آنها همچنین با توزیع پول، تلاش کرده بودند که مانع رفتن مردم به مراکز رأی‎دهی شوند. اما مردم دیروز در یک بامداد بارانی، با تمام وهم و ترسی که وجود داشت، صف‎های طولانی را دربرابر مراکز رأی‎دهی ایجاد کردند تا به هر چه وحشت و دهشت است، نه بگویند.

هرچند کمسیون مستقل انتخابات، زمان شروع رأی‎گیری را ساعت 7بامداد گفته بود، مردم اما پیش از شروع این روند، به مراکز رأی‎گیری رفته بودند. درشهرهای بزرگی مانند کابل، هرات، مزارشریف، قندهار و بامیان، حضور مردم غیرقابل انتظار توصیف شد. چنانکه در بسیاری از مراکز اخذ رأی در ولایت بامیان، حوالی ظهر دیروز، برگه‎های رأی تمام شده بود و مردم از نرسیدن برگۀ رأی شکایت داشتند. در قندهار گفته می‎شد نزدیک به یک میلیون نفر به مراکز رأی‎گیری رفته بودند. درحالی که کمسیون انتخابات برای 600هزار نفر، برگه فرستاده بود. به همین ترتیب، در سایر ولایات نیز، از همان ساعات اولیۀ شروع جریان رأی‎گیری، نگرانی‎ها از کم‎شدن برگه‎های رأی، وجود داشت. در ولایات دایکندی و مراکزی در ولسوالی‎های یکاولنگ، جاغوری و درشمال کشور، در ولایات تخار، فاریاب و جوزجان، برگه‎های رأی کمبود کرد. در حدی که کمسیون مستقل انتخابات به ارسال برگه‎های رأی در این مراکز پرداخت. در غرب کابل، کم شدن برگۀ رأی، به اعتراض شهروندان مواجه شد. رأی‎دهندگان شعار می‎دادند که رأی دادن حق مسلم ماست. آنها از کمکاری کمسیون مستقل انتخابات شکایت داشتند و می‎خواستند که رأی بدهند.

در پایتخت نیز، هرچند شهر به دلیل تعطیل عمومی و تدابیر شدید امنیتی خلوت به نظر می‎رسید، اما مراکز رأی‎گیری با حضور گسترده مردم روبه رو بود. بسیاری‎ از شهروندان به دلیل صفوف طولانی رأی‎دهندگان مجبور شدند تا مراکزی خلوت در سطح شهر بیابند و رأی بدهند. صفوف رأی‎دهندگان به حدی طولانی بود که یکی از کاربران فس‎بوک در توصیفش نوشت «یک کیلومتر فاصله تا مرکز رأی دهی». بسیاری از رأی‎دهندگانی که پس شروع رأی‎گیری به مراکز اخذ رأی آمده بودند، ساعت‎ها منتظر ماندند تا بتوانند رأی شان را به صندوق بریزند. در حالیکه یک ساعت از ختم جریان رأی‎گیری گذشته بود، از بسیاری از این مراکز در شهرکابل خبر می‎رسید که مردان و زنان همچنان منتظر رسیدن برگۀ رأی هستند. در هرات در اعتراض به کم شدن برگۀ رأی، برخی‎ها کارت‎ هویت شان راشکستند.

علاوه بر حضور میلیونی و غیرقابل تصور شهروندان در انتخابات، اشتراک گروههای سنی مختلف نیز در این انتخابات، چشمگیر بود. پس از شروع جریان رأی‎گیری، عکس‎های از زنان سالخورده و پیرمردها در فس‎بوک و تویتر دست به دست می‎شد که نشان می‎داد آن‎ها به رغم ناتوانی جسمی اما با شوق زایدالوصفی، برای انداختن رأی شان به صندوق، به مراکز رأی‎گیری آمده اند. عکسی از یک زن سالخورده که با لبخند انگشت رنگ شده اش را به نشانۀ پیروزی بالا برده بود، توجهی بسیاری را در شبکه‎های مجازی به خود جلب کرد. شاید این سوال که چه چیزی باعث شد تا مردم حتا به قیمت جان شان، به مراکز اخذ رأی‎گیری رفتند تا رأی بدهند؟ در ذهن بسیاری از ناظران انتخابات، رسیده باشد.

زنان و مردان مسن نیز در انتخابات شرکت کردند

آنچه که رسانه‎ها از قول مردم گزارش کرده اند، نشان می‎دهد که مردم برای برقراری صلح، نفی خشونت و تروریسم و ترسیم آیندۀ روشن، در انتخابات شرکت کرده اند. عدۀ از شهروندان هرات به بی بی سی گفته اند که  برای تامین صلح و امنیت و حل مشکلات اقتصادی کشور در انتخابات شرکت می‌کنند. چهار روزپیش نیز شماری از شهروندان به روزنامۀ جامعۀ باز دلایل شرکت شان به انتخابات را به ، نفی خشونت، نه گفتن به تروریسم، تلاش برای تحکیم بنیادهای دموکراسی، ساختن آیندۀ روشن، رهایی از استبداد و سهم گرفتن در پیشرفت کشور، خلاصه کرده بودند.

بسیاری از شهروندان پس از استعمال رأی نیز در صفحات مجازی نوشتند که برای نه گفتن به تروریسم  و ایستادن در برابر طالبان، به پای صندوق‎های رأی رفته اند. احمدشجاع، پژوهشگر درکابل، پس از آنکه رأیش را به صندق ریخت در صفحه فس‎بوکش چنین نوشت: من رای دادم...رای اعتماد به قانون اساسی و سلامتی نظام، رای علیه خشونت و تروریزم.  آنچه را که احمدشجاع نوشته است، علت رفتن تمامی شهروندان به مراکز رأی‎دهی است. مردم خسته از جنگ و خشونت اند و حضور گسترده و فوق تصور امروز شان نیز، پیش از آنکه نشانۀ حمایت از یک نامزد خاص باشد، استقبال از صلح و ثبات و اعلام انزجار از خشونت‎های طالبانی بود. علی شاه احمدی که در یک مرکز رأی‎دهی در غرب کابل رفته بود، به جامعۀ باز گفت که، آمده است با ریختن رأیش به صندوق، مشتی محکمی به خشونت پروری و دهشت‎افکنی بزند.  شهلا زلاند از خوانندگان پرآوازۀ کشور نیز به بی بی سی گفت که برای تامین صلح و امنیت در سراسر کشور و حمایت از حقوق زنان و کودکان رای می‌دهد.

هرچند که بخشی از حضور مردم را به دلیل تشویق فعالان مدنی که برای ترغیب مردم به شرکت در انتخابات می‎پرداختند، بود؛ اما بخشی دیگری از حضور مردم، ناشی از رشد آگاهی مردم از اهمیت انتخابات و حقوق شهروندی آنهاست. زیرا در طی دو ماه گذشته، کارزارهای انتخاباتی، بحث‎های که از سوی رسانه‎ها مطرح شد و گفت‎و‎گوهای در شبکه‎های اجتماعی مجازی به میان آمد، نقش مهمی در برجسته ساختن ارزش انتخابات و حضور مردم بازی کرد. جعفر رسولی، دیپلمات سابق، در صفحه فس‎بوکش در این مورد نوشته است: دی شب تا ساعت 1 شب به وقت نیویارک جریان رای دهی را تعقیب می کردم. صبح زود است این جا باز رسانه ها را می بینم. همه جا سخن از زنان است و جوانان. نه خبری از قومندان است نه خبری و سخنی از رهبر. نه از رییس قبیله. این ژورنالست هاست که [جریان انتخابات را] سوق و اداره می کنند.

شرکت گسترده مردم در انتخابات سوم، برای رسانه‎ها و ناظران بین‎المللی نیز، دور از انتظار بود. روزنامۀ نیویارک تایمز نوشته، با وجود سردی هوا، بارش باران و خطر تهدید طالبان، مردم افغانستان اما صف‎های طولانی را تشکیل دادند تا رأی شان را به صندق‎ها بریزند. این روزنامه ابراز امیدواری کرده که به دلیل نظارت دقیق جریان انتخابات و کارزارهای انتخاباتی در ایالات متحده، نتیجۀ انتخابات هرچه باشد، بر مسایلی همچون امضای پیمان امنیتی، تأثیر خواهد گذاشت. روزنامۀ گاردین نیز در مطلب مشابهی نوشته است که افغان‎ها با حضور گسترده در پای صندوق‎های رأی، تقلب، خشونت و تهدید را به مبارزه طلبیده اند. روزنامۀ واشنگتن پست نیز در مطلبی، حضور گسترده مردم در مراکز رأی دهی را به معنای به پا خاستن مردم در برابر تروریسم، دانسته است.

انتخابات ریاست‎جمهوری و شوراهای ولایتی، در نوع خود، کم نظیر بود. صف‎های طولانی مردم در مراکز رأی دهی باعث شد تا کمسیون مستقل انتخابات، زمان رأی‎گیری را یک ساعت تمدید کند. یکی از نامزدهای ریاست‎جمهوری نیز در صفحه فس‎بوکش از مردم خواست که به دلیل کمبود برگه‎های رأی، مراکز رأی‎گیری را ترک نکنند.

به رغم بارش باران، شهروندان اما مشتاق ریختن رای شان به صندوق بودند

اکنون اما انتخابات موفقانه برگزار شد. به رغم تهدیدهای که وجود داشت، حملات طالبان بسیار کمرنگ بود و آنها نتوانستند فضای انتخابات را با مشکل مواجه سازند. نقش مردم در انتخابات، حضور و شرکت گسترده در انتخابات بود. مردم اما از پس این مسوولیت به خوبی برآمدند. حضور مردم برای کمسیون مستقل انتخابات نیز غیرقابل تصور بود. کمبود برگه‎های رأی، نشان می‎داد که این کمسیون آمادگی لازم را برای حضور مردم نگرفته بود و در محاسباتش از حمایت مرد از انتخابات، دچار اشتباه شده بود. به همین دلیل، بسیاری از شهروندان کمبود برگه‎های رأی را در ساعات اولیۀ روز، غیرقابل توجیه خواندند.

با این حال، مردم به خوبی این آزمون بزرگ را سپری کردند. اکنون چشم‎ها به کمسیون‎های شکایات و انتخابات دوخته شده است. مردم منتظر اند تا کارکرد حکومت، نهادهای انتخاباتی و نامزدهای این دور را نیز شاهد باشند. صرف میلیون‎ها دالر، اضافه‎تر از 250هزار ناظر و تلاش‎های شبانه‎روزی نیروهای امنتی و سرانجام حضور میلیونی مردم، مسوولیت سنگینی را بردوش حکومت و کمسیون‎های انتخابات و شکایات انتخاباتی گذاشته است. این که تا آخر، سلامت پروسه حفظ خواهد شد یانه؟ این که به رأی شهروندان احترام گذاشته می‎شود یانه؟ و سرانجام این که انتظار مردم با چه پاسخی روبه‎رو خواهد شد؟ پرسشهایی است که باید تا چند روز دیگر یا حداکثر تا دوماه دیگر، پاسخ خود را خواهند یافت. واقعیت این است که مردم از طولانی تر شدن شب استبداد و خشونت، به تنگ آمده اند و در انتظار صبح صلح و شادی، نشسته اند.