«زن سال افغان» دختری با دوربین شکسته

این گزارش قبلن در روزنامۀ تحول چاپ شده است.

همه ساله درکشورهای مختلف جهان، برنامه های به هدف انتخاب زنان شایسته و نخبه، برگزار میشود. اما شاید برگزاری چنین برنامۀ در افغانستان به نظر عجیب برسد. زیرا درکشوری که بالاترین رقم خشونت علیه زنان را به خود اختصاص داده است و دستکم در نیمۀ دوم امسال، چندین قضیه قتل زنها را داشته ایم یا داستان بریدن گوش و بینی بانوان را در هرات و بغلان را که چهرۀ خشین و غیرقابل تحمل خشونت علیه زن را به نمایش گذاشت، غیر قابل پیشبینی خواهد بود که برنامۀ به هدف انتخاب زن شایستۀ افغان و اهدای جایزه به این زن، داشته باشیم. به همین دلیل، همایشی که به مناسبت هشت مارچ، روزجهانی زن، در انستیتوت فرانسه برگزارشده بود، برای بسیاری اشتراک کنندگان غافلگیرکننده بود. 

عکس از بی بی سی

برنامۀ اهدای نخستین جایزۀ زن سال افغان یا زن شایستۀ افغان، با حضور انبوهی از زنان و مردانی برگزار شد که آمده بودند تا برای نخستین بار درکشور، شاهد یک رویداد متفاوت و البته کمی دور از انتظار باشند. برنامۀ با همکاری سفارت فرانسه و آلمان برگزارشده بود و در آن، از دو زن نخبۀ کشور، تقدیر میشد.

مارتین جاجر، سفیر کشور آلمان نخستین سخنران این برنامه بود. آقای جاجر ابتدا روز جهانی زن، هشت مارچ را به تمام زنان تبریک گفت و تلاش زنها برای احقاق حق شان را شایستۀ تقدیر خواند. جاجر،  با تأکید بر حفظ حق زن گفت، حق زن برای جامعه انکار ناپذیر است و به رسمیت شناخته شدن این حق، برای انکشاف جامعه ضروری به نظر میرسد. سفیر آلمان به شعار زنان در هشت مارچ امسال اشاره کرد که "الهام بخشیدن برای تغییر" است و افزود، به همین بهانه، ما از زنانی تقدیر خواهیم کرد که در تغییر وضعیت زنان، نقش بارزی داشته اند. او همچنان گفت، باید از ژان میشیل مارلود تشکر کرد که این ایده (اهدای جایزۀ زن سال افغان) را به من پیشنهاد کرد.

باید تا رسیدن به این پاسخ که چه کسی زن شایستۀ سال خواهد شد، اندکی حوصله میکردیم. اما سفیر فرانسه، ژان میشیل مارلود، با اشاره به این که این جایزه به دو خانم اهدا خواهد شد، بخشی از سوال بسیاری از اشتراک کنندگان را پاسخ دادند. آقای مارلود گفت، درسال 7791میلادی سازمان ملل متحد تصمیم گرفت تا هشتم مارچ را به تجلیل از زنان اختصاص دهد. ما بر همین روال، با دوستان آلمانی خود، برای نخستین بار جایزۀ زن افغان را تهیه کردیم که به دو خانم اهدا خواهد شد». سفیر کشور فرانسه تأکید کرد که تخصیص یک روز برای قدردانی از زنان پرتلاش کافی نیست و به همین منظور سفارت آلمان و فرانسه از یکی از این برندگان برای یک سال حمایت خواهد کرد.

همانطوری که در ابتدا گفته شده بود، رییس هیئت داوران جایزۀ "زن سال افغان" داکترسیما سمر بود. رییس کمسیون مستقل حقوق بشر و کسی که خودش برای مبارزه و تلاشش در زمینۀ حقوق بشر، جایزۀ آلترناتیو را برده است. از این رو، با رفتن بانو سمر در استیج، باید منتظر میماندیم که او نام نخستین برندۀ این جایزه را بگوید. اما رییس هیئت داوران در ابتدا، روزجهانی زن را تبریک گفت و از زنانی یاد کرد که قربانی خشونت هستند. او همچنان از زنها خواست برای جلوگیری از تقلب در انتخابات سال آینده، به پای صندوقهای رأی بروند. وی گفت، باید خودتان بروید و رأی بدهید تا کسی با استفاده از نام شما، دست به تقلب نزند».

رییس کمسیون مستقل حقوق بشر همچنین، با اشاره به این که در آستانۀ انتقال قدرت سیاسی، مسوولیت امنیت و انتقال اقتصادی قرار داریم افزود، باید ما مسوولیت بیرون رفتن از وضعیت دشوار فعلی را به دوش بگیریم». بانو سمر، سرانجام به نحوۀ گزینش زنانی اشاره کرد که قرار بود تا لحظاتی دیگر، جایزه بگیرند. وی گفت، هیئت داوران، درجریان گزینش زن شایستۀ سال افغان، دو تن از زنان را که با پشتکار و دارای عین ویژگی ها بودند، شناسایی کردیم و برای اهدای جایزه، برگزیدیم». سمر گفت، «کارهای این دو زن، رویاهای زنان افغان را بازتاب می دهد».

سرانجام، نامی نا آشنا برای گرفتن نخستین جایزۀ زن سال افغان، شنیده شد. آمنه حسنی، دختری از بامیان که به قول خودش، با دوربین عکاسی شکسته، داستان تلخ زندگی مردم فقیر را روایت کرده بود. آمنه حسنی به جایگاه رفت تا از دست برندۀ جایزۀ آلترناتیو، جایزۀ زن سال افغان را بگیرد. او پس از گرفتن جایزه، کوتاه صحبت کرد و گفت، روزجهانی زن را به تمام زنان مصیبت دیدۀ کشورش تبریک میگوید. وی ادامه داد «من خودم میدانم که این زنها چه زجری میکشند، چون خودم از همین قشرهستم، کسی که خانواده اش را از دست داده است». باگفتن آخرین جمله، بغضی که درگلوی آمنه رسیده بود، دیگران را نیز تحت تأثیر قرار داد. دختری که با ازدست دادن خانواده اش اما، همچنان امیدوار به خوب زیستن، اکنون جایزه اش را به خانه میبرد. آمنه حسنی از دشواریهای عکاسی برای یک دختر سخن نگفت. او به دشواریهای زندگی اش نیز اشاره نکرد. اما می توان حدس زد که دختری با دوربین شکسته در کوهپایههای بامیان برای عکاسی با چه دشواری های روبه رو بوده است.

عکس از بی بی سی/ آمنه حسنی درهنگام دریافت جایزه

حسن بانو غضنفر، وزیر امور زنان و عضو هیئت داوران باید دومین جایزه را به دیگر برندۀ این عنوان، اهدا می کرد. درصحبتی کوتاه، وزیر امور زنان، به دستاوردهای چند سال اخیر زنان اشاره کرد. وزیر امور زنان افزود «21سال پیش زنان در افغانستان از خانه بیرون شده نمی توانستند. درحالیکه اکنون در جهان می درخشند و هر روز افتخار می آفرینند». بانو غضنفر در این زمینه، از هنرمندان، افسران نظامی و دیگر زنانی یاد کرد که با شکستن سد هنجارهای سنتی، برای رسیدن به جایگاه واقعی شان تلاش می کنند.

شریفه دانش دومین بانوی بود که باید لوح تقدیر از این برنامه، دریافت میکرد. بانوی که نقاشی هایش سالها پیش در ارگ راه یافته اما هنوز از او نامی در عرصۀ نقاشی برده نشده است. شریفه دانش با اشاره به این موضوع، درحالیکه لوح تقدیرش را از حسنبانو غضنفر دریافت میکرد افزود «سالها پیش استاد ربانی 360 تابلوی نقاشی من را در ارگ خواست. ایشان گفت که این تابلوها زیبا هستند باید در قصردلکشا باشند. من آن 360تابلو را در ارگ بردم، اما بعدها آن ها گم شدند. اکنون که استاد ربانی نیز شهید شده است، دیگر از تابلوهای من نیز خبری نیست». شریفه دانش، نیز با تکیه بر بازتاب زندگی مردم فقیر در نقاشی هایش گفت، در همین زمینه شعر نیز میسراید. او یک مثنوی کلاسیک بلندی را خواند که با تشویق حاضرین در این برنامه، همراه شد.

درقسمت بعدی این برنامه، عکسهای آمنه حسنی به نمایش گذاشته شدند. عکس های که راوی وضعیت زندگی مردم بودند. زنان و مردانی که دوشادوش هم گندم درو می کنند، بچههای که در خیمهها درس میخوانند و دخترهای که با دشواری زندگی در کوهپایه های افغانستان در نبرد اند. چیزیکه آمنه نیز به دنبال نشان دادنش برای جهانیان است.

انتظار به پایان رسیده بود. هیئت داوران به ریاست داکتر سیما سمر و عضویت حسن بانو غضنفر وزیر امور زنان، فاطمه گیلانی رییس هلال احمر، ثریا پرلیکا رییس اتحادیه سراسری زنان، خانم حسین، معاون ملل متحد در بخش زنان، بیرتو نیش رییس موسسه افرن، مارتین جاجر سفیر آلمان و ژان میشیل مارلود سفیر فرانسه درکشور، زن سال افغانستان را انتخاب کرده بودند که درنتیجه، آمنه حسنی و شریفه دانش جایزۀ امسال را بردند. باید چشم به سالهای آینده دوخت که چه کسی زن سال افغان انتخاب خواهد شد.